با افزایش تنش‌ها بین ایالات متحده و اروپا بر سر ناتو و جنگ اوکراین، افسانه‌ای قدیمی دوباره اوج گرفته است: این‌که پنتاگون در جنگنده نسل پنجمی F-35 یک «کلید مرگ» (Kill Switch) تعبیه کرده است — قابلیتی که به آمریکا اجازه می‌دهد تا در مواقع بحرانی، این هواپیماها را که توسط متحدان خارجی اداره می‌شوند، از کار بیندازد یا محدود کند.
شایعه‌ای با تأثیر ژئوپلیتیکی
با بیش از ۱۱۰۰ فروند F-35 در خدمت ۱۶ نیروی نظامی در سراسر جهان، این شایعه موجب نگرانی در کشورهایی مانند آلمان و کانادا شده و بحث‌هایی درباره وابستگی نظامی به آمریکا در شرایط بی‌ثباتی سیاسی به‌راه انداخته است.
بر اساس این روایت، ایالات متحده می‌تواند عملکرد رزمی جنگنده‌های فروخته‌شده به متحدان را غیرفعال یا محدود کند — نوعی «حق وتوی نظامی». برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز با لحنی نگران‌کننده نوشته‌اند: «اروپایی‌ها اکنون نگران این هستند که آیا در همه تسلیحات آمریکایی فروخته‌شده به اروپا کلید مرگ وجود دارد یا نه؟ (پاسخ: بله!)»
حتی برخی ادعا می‌کنند که در میان ۸ میلیون خط کد این جنگنده، یک درب پشتی برای غیرفعال‌سازی از راه دور پنهان شده است.
واقعیت فنی: فراتر از افسانه
آیا چنین چیزی وجود دارد؟ پاسخ ساده: نه. اما موضوع به همین‌جا ختم نمی‌شود.
طبق سیاست‌های رسمی ایالات متحده، کشورهای خریدار F-35 اجازه ندارند به‌طور مستقل آزمایش‌هایی خارج از خاک آمریکا انجام دهند. بسیاری از عملکردهای مهم این جنگنده باید توسط نیروهای آمریکایی مدیریت شود تا از «فناوری حیاتی» حفاظت شود.
تنها کشور دارای استقلال کامل عملیاتی برای جنگنده‌های خود، اسرائیل است که نسخه بومی‌شده F-35I Adir را در اختیار دارد.
ALIS و ODIN: سیستم‌های پشتیبانی، نه کنترل
سیستم‌های پشتیبانی لجستیکی این جنگنده شامل ALIS (سامانه خودکار پشتیبانی لجستیکی) و نسخه جدیدتر آن، ODIN (شبکه یکپارچه داده‌های عملیاتی) هستند. این سیستم‌ها وظیفه هماهنگی نگهداری، تأمین قطعات، برنامه‌ریزی مأموریت و تحلیل داده‌ها را دارند — نه کنترل پرواز یا فرماندهی عملیات جنگنده.
بر اساس گزارش دفتر پاسخگویی دولت آمریکا (GAO)، حتی اگر دسترسی به این سیستم‌ها قطع شود، جنگنده همچنان پرواز می‌کند — فقط نگهداری آن سخت‌تر می‌شود.
آسیب‌پذیری واقعی: به‌روزرسانی نرم‌افزار و MDF
آنچه واقعاً نگران‌کننده است، وابستگی به به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری و فایل‌های داده مأموریتی (MDF) است. MDF مانند «راهنمای دیجیتال نبرد» برای F-35 عمل می‌کند و شامل اطلاعاتی درباره تهدیدات، مسیرهای پروازی، سیگنال‌های راداری، دشمنان شناخته‌شده و نقشه‌های تاکتیکی است.
به‌روزرسانی این فایل‌ها به‌صورت مستمر، سریع و توسط تیمی ۹۰ نفره در پایگاه Eglin آمریکا (در چارچوب همکاری استرالیا، کانادا و بریتانیا – ACURL) انجام می‌شود. در غیاب این به‌روزرسانی‌ها، توانایی جنگنده برای شناسایی تهدیدات و مقابله با دفاع هوایی پیشرفته به‌شدت کاهش می‌یابد.
بدون MDF به‌روز، F-35 هنوز پرواز می‌کند، اما نمی‌تواند بجنگد.
نظر کارشناسان
بیل سویتمن، نویسنده و کارشناس برجسته نظامی، در پلتفرم X نوشت:
«مسئله فقط به‌روزرسانی نرم‌افزار نیست، بلکه به‌روزرسانی MDF است که قلب توان رزمی F-35 را تشکیل می‌دهد… بدون آن، جنگنده به‌نوعی کور عمل می‌کند.»
معضل اروپا: وابستگی کامل
جاستین برانک از مؤسسه RUSI نیز در همین زمینه نوشت:
«اگر سامانه هدف‌گیری، ارتباطات دوربرد، اطلاعات جاسوسی فضایی و مهمات جنگی شما همه از آمریکا می‌آید، وابستگی به MDF و ALIS/ODIN در F-35 فقط نوک کوه یخ است.»
برای مثال، آلمان از F-35 برای بازدارندگی هسته‌ای استفاده می‌کند، با بمب‌های آمریکایی B61 Mod 12 — که این کشور را «صد درصد» به آمریکا وابسته می‌سازد.
نتیجه‌گیری
در حالی‌که افسانه «کلید مرگ» فیزیکی رد شده است، وابستگی نرم‌افزاری و اطلاعاتی به آمریکا یک واقعیت نگران‌کننده برای متحدان ناتو است. هیچ کشور اروپایی در حال حاضر توان یا زیرساخت لازم برای جایگزینی کامل F-35 را ندارد. حتی ترک آن، نیازمند دهه‌ها سرمایه‌گذاری و توسعه مستقل است.
F-35 تنها یک جنگنده نیست — یک اکوسیستم کامل جنگی شبکه‌محور است که بدون آمریکا، ناقص می‌ماند.
منبع: theaviationist.com
